Co zmieniło się w Kodeksie Etyki Lekarskiej w 2025 roku? Kluczowe aktualizacje

Od 1 stycznia 2025 roku lekarze w Polsce działają w oparciu o zaktualizowaną wersję Kodeksu Etyki Lekarskiej. Jest to pierwsza tak istotna zmiana od ponad dwóch dekad. Wprowadzone w nim modyfikacje sprawiają, że Kodeks przede wszystkim jest zdecydowanie bardziej jednoznaczny i co najważniejsze – stał się dla lekarzy drogowskazem dostosowanym do dzisiejszych czasów. Pojawiły się w nim m.in. odniesienia do najnowszych, wykorzystywanych w medycynie technologii, takich jak sztuczna inteligencja i telemedycyna. Co dokładnie się zmieniło?

Zakaz reklamy znika z Kodeksu Etyki Lekarskiej

Nowy Kodeks znosi całkowity zakaz reklamy, który do tej pory obowiązywał. Od teraz lekarze mogą promować swoje usługi, jednak nie mają w tym zakresie całkowicie wolnej ręki. Co to oznacza?  

Jeśli lekarz zdecyduje się na reklamę, powinien przede wszystkim pamiętać o tym, że musi być ona zgodna z zasadami etyki lekarskiej – nie może porównywać się do innych specjalistów, umniejszać im oraz stosować haseł sugerujących wyższość nad nimi (np. poprzez sformułowanie „najlepszy lekarz”). Ponadto wyraźnie podkreślono, że absolutnie niedopuszczalne są sytuacje, w których lekarz wykorzystuje fakt bycia lekarzem do promowania produktów i usług kompletnie niezwiązanych z wykonywaniem zawodu lekarza. Co więcej, lekarz ponosi również pełną odpowiedzialność za reklamę, która została opublikowana na jego rzecz nie przez niego, a przez osoby trzecie.

Czy lekarz może korzystać z AI?

Od stycznia 2025 roku nowy Kodeks Etyki Lekarskiej oficjalnie pozwala lekarzom na korzystanie z narzędzi opartych na sztucznej inteligencji (AI). Zanim jednak lekarz zdecyduje się na ich użycie, musi spełnić cztery kluczowe warunki.

Po pierwsze, algorytmy AI, które zamierza stosować, muszą być dopuszczone do użytku medycznego i posiadać odpowiednie certyfikaty. Po drugie, pacjent musi zostać poinformowany o ich zastosowaniu. Po trzecie – lekarz musi uzyskać świadomą zgodę pacjenta. I wreszcie, po czwarte, należy pamiętać, że AI to jedynie narzędzie wspierające diagnozę, a ostateczną decyzję diagnostyczną i terapeutyczną zawsze podejmuje lekarz.

Lekarz a media społecznościowe

Zaktualizowany Kodeks Etyki Lekarskiej odnosi się również do bardzo ważnej w dzisiejszych czasach kwestii mediów społecznościowych, które stały się nieodłącznym elementem życia każdego człowieka, w tym również lekarzy. 

Według Kodeksu najważniejsze jest to, aby lekarze komunikujący się za pośrednictwem mediów społecznościowych, brali pełną odpowiedzialność za publikowane treści. Nie mogą popularyzować postaw antyzdrowotnych, a wypowiadając się na temat metod diagnostycznych, muszą mieć absolutną pewność, że opierają swoje wypowiedzi na aktualnej wiedzy medycznej.

Nowe zasady korzystania z teleporady

Ze względu na dynamiczny rozwój telemedycyny, szczególnie w ostatnich, pandemicznych latach, zaktualizowany Kodeks Etyki Lekarskiej odnosi się także do świadczenia usług medycznych na odległość. 

Według nowego zapisu lekarz, po uprzedniej ocenie stanu zdrowia pacjenta, może zdecydować o najodpowiedniejszej formie konsultacji – zarówno wizycie stacjonarnej, jak i teleporadzie. Jest to istotna zmiana, ponieważ wcześniej leczenie na odległość było możliwe dopiero po osobistym zbadaniu pacjenta, z wyjątkiem szczególnych sytuacji. 

Jednakże konsultacje telemedyczne mogą być przeprowadzane pod warunkiem, że zapewniają pacjentowi odpowiednią jakość opieki. Współcześnie telemedycyna odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu pacjentom dostępu do świadczeń medycznych oraz ciągłości leczenia. Nowe przepisy umożliwiając lekarzom większą elastyczność w doborze formy konsultacji, dostosowanej do potrzeb pacjenta i jego stanu zdrowia. 

Wprowadzenie terminu „terapia daremna”

Aktualizacja dotyczy również wprowadzenia nowego pojęcia, którego do tej pory nie było w Kodeksie Etyki Lekarskiej. Chodzi o „terapię daremną”, czyli leczenie, które nie prowadzi do poprawy stanu klinicznego pacjenta ani nie daje realnych szans na osiągnięcie zamierzonych celów terapeutycznych.

Zapis znajdujący się w Kodeksie zdecydowanie jest jednoznaczny: lekarzowi nie wolno stosować terapii daremnej, a decyzja o uznaniu terapii jako daremnej należy do całego zespołu leczącego. Co ważne, jeżeli istnieje taka możliwość, to decyzja ta powinna uwzględniać również wolę pacjenta.

Doprecyzowanie pojęć: chory, reanimacja, powinien

Wprowadzone zmiany obejmują również doprecyzowanie dotychczas używanych terminów. Określenie „chory” zastąpiono słowem „pacjent”, a „współczesną wiedzę medyczną” zmieniono na „aktualną wiedzę medyczną”. Słowo „reanimacja” ustąpiło miejsca „resuscytacji”, a „umiejętności zawodowe” przemianowano na „kompetencje zawodowe”. Co więcej, wyrażenie „powinien” zostało w wielu miejscach zastąpione sformułowaniem „ma obowiązek”.

Zmiany te wynikają z potrzeby precyzyjniejszego i bardziej zgodnego ze współczesnym językiem medycznym formułowania przepisów kodeksu.

• Chory i pacjent – określenie „pacjent” jest neutralne i szerzej akceptowane niż „chory”, ponieważ obejmuje także osoby zdrowe, które korzystają z poradnictwa czy profilaktyki.
• Współczesna wiedza medyczna i aktualna wiedza medyczna – z kolei „aktualna wiedza medyczna” podkreśla konieczność stałego aktualizowania informacji i dostosowywania praktyki lekarskiej do najnowszych osiągnięć nauki, a nie tylko bazowania na wiedzy uznanej za „współczesną” w danym momencie.
• Reanimacja i resuscytacja – zamiana „reanimacji” na „resuscytację” dostosowuje terminologię do międzynarodowych standardów medycznych, takich jak wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC).
• Umiejętności zawodowe i kompetencje zawodowe – natomiast zastąpienie „umiejętności zawodowych” „kompetencjami zawodowymi” wynika z potrzeby podkreślenia, że oprócz umiejętności praktycznych lekarz powinien posiadać również wiedzę teoretyczną oraz odpowiednie postawy etyczne i organizacyjne.
• Powinien i ma obowiązek – Zmiana „powinien” na „ma obowiązek” to istotne doprecyzowanie roli lekarza. Pierwsze sformułowanie pozostawia pewien margines interpretacyjny, sugerując zalecenie, a nie konieczność działania. Natomiast „ma obowiązek” jednoznacznie określa powinności lekarza, eliminując ewentualne niejasności dotyczące jego odpowiedzialności prawnej i etycznej.

Podsumowanie

To tylko jedne z najważniejszych zmian wprowadzonych w Kodeksie Etyki Lekarskiej. Jest ich zdecydowanie więcej, dlatego jeśli interesuje Cię ten temat, warto zapoznać się z całą treścią Kodeksu bezpośrednio na stronie Naczelnej Izby Lekarskiej. Nowe przepisy zapewniają lekarzom przejrzyste wytyczne dotyczące standardów etycznych w ich codziennej pracy, które są dostosowane do obecnych realiów. Aktualizacja Kodeksu to ważny krok w stronę większej transparentności, nowoczesności i lepszego zrozumienia roli lekarza w społeczeństwie.